Het belang van automatiseren bij het rekenen

1. De basisbewerkingen (+, -, x, : ) vormen de basis van de complexere rekenstof. Net zoals goed technisch lezen aan de basis ligt van begrijpend lezen. Als je bijvoorbeeld de keertafels niet goed kent dan loop je daar ook tegenaan bij grote keersommen, deelsommen, breuken en verhoudingssommen. Je kunt die basisbewerkingen eigenlijk zien als de bouwstenen voor het rekenen; als de onderste bouwstenen niet voldoende stevig staan dan is de hele rekentoren wankel.

2. Als basiskennis niet geautomatiseerd is, raakt het werkgeheugen gauw overbelast. En dit werkgeheugen heb je bij complexere rekensommen continu nodig om eenvoudige tussenstappen uit te voeren. Bij een overbelast werkgeheugen heb je grote kans dat je het overzicht verliest en weinig mogelijkheid om een dieper begrip te krijgen van de rekenstof. Kijk maar eens naar het voorbeeld van Kim en Iris. Ondanks dat beide leerlingen weten hoe ze de som moeten uitrekenen en ze een bepaald rekeninzicht laten zien, kost het uitrekenen van deze som Kim veel moeite en tijd omdat de basisbewerkingen niet geautomatiseerd zijn. Daardoor is de kans groot dat ze tussenstappen vergeet, de draad kwijtraakt of fouten maakt.

3. Onderzoek toont aan dat leerlingen met weinig geautomatiseerde rekenkennis minder plezier in het rekenen hebben en vaker last krijgen van rekenangst.

Het is belangrijk dat er op school veel aandacht wordt besteed aan het automatiseren. Dat kan bijvoorbeeld door:

• Dagelijks tijd aan automatiseren (bovenop de reguliere rekentijd) te besteden.
• Aan een doorgaande leerlijn voor automatiseren te werken.
• Ervoor te zorgen dat er eerst aandacht is voor het begrip en het ontwikkelen van oplossingsprocedures bij een bepaald type som, voordat deze geautomatiseerd worden. Wil je bijvoorbeeld de sommen tot 20 gaan automatiseren, zorg er dan eerst voor dat het kind het principe van het rekenen over het tiental begrijpt.
• Instructie te geven via het EDI-principe en kies voor één duidelijke strategie.
• In de periode waarin je uitleg geeft over een bepaald type som de sommen te automatiseren die hier een voorwaarde voor vormen; dus als je uitleg geeft over de sommen tot 20 kun je sommen tot 10 en de splitsingen automatiseren.
• Af te wisselen in oefenvormen. Je kunt klassikaal oefenen (met oefenbladen of in spelvorm), de leerlingen in groepjes laten werken (waarbij je het zwakste groepje zelf begeleid), of kinderen individueel laten oefenen (Bv met behulp van computerspelletjes of apps).
• Voor veel herhaling te zorgen, wees er alert op dat snelheid niet ten koste gaat van nauwkeurigheid.
• Werkvormen zo uit te kiezen, dat alle kinderen actief moeten nadenken (bij sommige spelvormen of computerspelletjes hoeven leerlingen maar relatief heel weinig sommen uit te rekenen).
• Regelmatig te controleren of de stof voldoende geautomatiseerd is door werkbladen of toetsen af te nemen.

Flitskaartjes (bijvoorbeeld die uit de Doos vol RekenKr8) zijn een goede manier om sommen mee te automatiseren. Dit kan individueel of in groepsverband. Het voordeel van flitskaartjes is dat je:

• Het tempo van flitsen geheel kan aanpassen aan de leerling én het type som.
• Moeilijke sommen apart kunt nemen om op een later tijdstip nogmaals te oefenen. Zo kun je gericht die sommen oefenen die nog moeilijk zijn.
• Je makkelijk kunt afwisselen in oefenvormen en ook het getalbegrip oefenen (met de QR code bij de Doos vol RekenKr8 krijg je toegang tot een webpagina met heel veel verschillende oefenvormen).
• Je bijvoorbeeld met flitskaartjes kunt oefenen met een groepje zwakke rekenaars, wanneer de overige leerlingen zelfstandig aan het werk zijn.

• Kohn, A. (20140. Brain Science: overcoming the forgetting curve. Learning Solutions Magazine: https://www.learningguild.com/articles/1400/brain-science-overcoming-the-forgetting-curve/?rd=1
• Schmeier, M. (2017). Effectief rekenonderwijs op de basisschool. Uitgeverij Pica, Huizen.
• Sorvo, R., Koponen, T., Viholainen, H., Aro, T., Räikkönen, E., Peura, P., … & Aro, M. (2017). Math anxiety and its relationship with basic arithmetic skills among primary school children. British Journal of Educational Psychology, 87(3), 309-327.
• Thalmann, M., Souza, A. S., & Oberauer, K. (2019). How does chunking help working memory? Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 45(1), 37–55.
• Van Oostendorp, M (2014). Aan de slag met rekenproblemen. Boom uitgevers, Amsterdam.
• Van Oostendorp, M (2020). Aan de slag met rekenproblemen 2. Boom uitgevers, Amsterdam.