De uitdagingen van leerlingen met een NT2-achtergrond met de Nederlandse letter-klankkoppelingen

Hoe moeilijk het is om de klanken van een andere taal te leren, hangt af van hoeveel de klankenset lijkt op die van de eigen taal. Zo zal een Deen minder moeite hebben met het leren van de Nederlandse klanken dan iemand met Spaans als moedertaal. Dat hoor je ook terug in het accent dat iemand heeft in een tweede taal.

De kritische periode

De klanken uit je eigen taal leer je vroeg in je leven. Dat begint al in de baarmoeder en bij je eerste verjaardag is het brein al helemaal aangepast aan je eigen taal. Na die tijd is het moeilijker om nieuwe klanken te leren. Het eerste levensjaar wordt daarom ook wel de kritische periode voor het leren van nieuwe klanken genoemd. Het is echter niet zo, dat er in die periode een soort deurtje opengaat wat daarna weer sluit. Je moet het meer zo zien, dat er in dat eerste jaar al heel veel verbindingen zijn gelegd, waardoor het moeilijker wordt om er iets nieuws aan te bouwen.

Wanneer een kind in de schoolgaande leeftijd nieuwe klanken uit een andere taal leert, moet het deze klanken heel vaak horen. Eigenlijk zoals het ook vertrouwde klanken uit de moedertaal in de babytijd leerde. Het is dus belangrijk veel te worden blootgesteld aan de te leren taal. Idealiter hoort het kind de hele tijd mensen om zich heen die de nieuwe taal spreken, maar het is ook mogelijk de computer de klanken aan te laten bieden, bijvoorbeeld door de inzet van een serious game.

Extra moeilijkheden van de nieuwe taal

Het is goed je te beseffen dat er ook Nederlandse klanken zijn, die kinderen met een andere moedertaal niet kunnen waarnemen. Dat gebeurt als in de hersenen een verbinding bestaat voor een klank uit de moedertaal, die per ongeluk actief wordt.

Het bekendste voorbeeld hiervan is dat met de /r/ en de /l/ in sommige Aziatische talen. Mensen die deze talen spreken, horen zowel bij de Nederlandse /r/ als bij de /l/ een klank uit hun eigen taal, die er een beetje tussenin zit (een klank die wij niet kennen). Je kunt dan nog zo vaak de /r/ en de /l/ laten horen, maar dat helpt niets, omdat in het brein van deze mensen steeds dezelfde verbinding actief wordt. Voor hen klinkt het dus steeds als dezelfde klank.

Een vergelijkbare situatie doet zich voor bij korte en lange klanken. Er zijn veel talen, zoals het Spaans, waarin dit onderscheid niet bestaat. Hierdoor klinken de a en aa precies hetzelfde. Je lost dit niet op door deze klanken vaker te laten horen. Het helpt wel de klanken te overdrijven. Door lange klanken extra lang te laten klinken en korte klanken extra kort, kan een kind nieuwe verbindingen maken. Deze zullen ervoor zorgen dat het onderscheid uiteindelijk wel goed wordt waargenomen.

Andersom geldt het overigens ook. Er zijn heel veel klanken in andere talen, die wij met het Nederlands als moedertaal niet goed kunnen horen en uitspreken. Misschien zelfs wel dichter bij huis dan je denkt. Het is voor ons namelijk moeilijk het onderscheid tussen het Engelse ‘bed’ (bed) en ‘bad’ (slecht) te horen of te produceren. Dat komt doordat wij alleen de klinker /e/ hebben zoals in ‘bed’. De klinker /ae/ zoals in het Engelse ‘bad’ hebben wij in het Nederlands niet.

Tip! Wil je weten welke specifieke verschillen in klanken er zijn tussen het Nederlands en de moedertaal van een leerling? Deze vind je op de website www.moedint2.nl voor de meestvoorkomende talen van anderstaligen en meertaligen in Nederland. Zo weet je ongeveer welke moeilijkheden je kunt verwachten.

De serious game KlankKr8 helpt jonge kinderen op aansprekende wijze de letter-klankkoppelingen van het Nederlands te leren. De game is ook zeer geschikt voor kinderen met een NT2-achtergrond (bijvoorbeeld nieuwkomers).

De game heeft een aantal zeer helpende kenmerken voor deze groep kinderen:

• Alle Nederlandse klanken worden veelvuldig aangeboden, waardoor het brein gevoelig wordt voor het waarnemen ervan.
• De kinderen oefenen met de uitspraak van klanken door deze na te zeggen en de eigen opname terug te horen.
• Animaties laten zien hoe de mond beweegt bij het uitspreken van de klanken. En ook de luchtstroom wordt in beeld gebracht. Hierdoor kun je bijvoorbeeld zien of een klank stemhebbend is (zo ziet de luchtstroom er bij de f anders uit dan bij de v). Deze animaties versterken het leereffect.
• Het kind oefent ook met het verklanken en kan hoogfrequente Nederlandse woorden leren begrijpen, uitspreken en schrijven.
• De instructietaal van de KlankKr8-app kan, naast het Nederlands, ingesteld worden in 18 andere talen. Hierdoor kan het kind zelfstandig aan de slag.

KlankKr8 is een effectief middel om nieuwkomers de Nederlandse letter-klankkoppelingen te laten oefenen. Het helpt de leerling om klanken die waargenomen kunnen worden beter waar te nemen, om klanken beter uit te spreken en om in het Nederlands te kunnen leren lezen en schrijven.