Duurzaam het onderwijs in basisvaardigheden verbeteren: waar te beginnen?

Florianne: “Wij hebben bij RID de afgelopen jaren ons aanbod verbreed: naast onze dyslexie- en dyscalculiezorg ondersteunen we het onderwijs nu op alle ondersteuningsniveaus. Vanuit ons specialistische aanbod en betrokkenheid bij wetenschappelijk onderzoek hebben wij veel expertise en ervaring opgebouwd op het gebied van taal- en rekenonderwijs. Deze kennis willen we actiever delen met het basisonderwijs. Zo kunnen we ook bijdragen aan het preventief voorkomen of verminderen van problemen in de taal- en rekenontwikkeling bij kinderen.

Wij merkten dat er op veel scholen ook behoefte was aan het versterken van het taal- en rekenonderwijs. Wij krijgen hier veel vragen over. De wil is er, maar waar en vooral ook hoe te beginnen? Wij zijn aan de slag gegaan om een stevig traject te ontwikkelen, waarin we scholen gedurende een langere periode begeleiden. We investeren eerst tijd in het ontwikkelen van een gedeelde kennisbasis bij het team. Dit is namelijk de onmisbare basis voor alle betrokkenen om de bestaande inrichting van het onderwijs op school goed in kaart te kunnen brengen. Hierbij kijken we samen naar de kwaliteiten en ontwikkelkansen in en om het team. Vervolgens maken we een vertaalslag naar concrete acties in een verbeterplan.

We leggen hierbij nadrukkelijk het accent op duurzaamheid. We nemen het vakmanschap van de leerkracht serieus en formeren een ‘expertgroep’ binnen de school. Zo maken we onze ondersteuning na verloop van tijd overbodig. Naast het delen van onze vakinhoudelijke kennis besteden we dus ook veel aandacht aan de proceskant. Aan het einde van het traject heeft het reken- of taalonderwijs (lezen en spellen) een kwaliteitsimpuls gekregen, maar heeft de school ook het gereedschap in handen om dit zelf goed te borgen.”

Florianne: “Een verbetertraject kent drie fases: de startanalyse, de Kr8meting en het Kr8plan. Bij de startanalyse (fase 1) beginnen we met een eendaags schoolbezoek. We observeren de dagelijkse onderwijspraktijk en gaan in gesprek met de schoolleiding om het fundament onder de inrichting van het onderwijs (de visie van de school) in kaart te brengen. We vormen daarnaast een interne expertgroep, die samen met RID het traject leidt.

In de tweede fase, de Kr8meting, bouwen we in twee dagdelen aan een kennisbasis en analyseren we de sterke punten en ontwikkelingsmogelijkheden van het onderwijs. Dit resulteert in een adviesrapport.

Daarna vertalen we in de derde fase samen met de expertgroep het adviesrapport naar een concreet verbeterplan: het Kr8plan. De expertgroep koppelt concrete acties om het onderwijs te verbeteren aan de doelstellingen. Wij begeleiden en denken hierin met school mee. Hoe groot onze rol in de fase van het plan precies is, bepaalt school. Wij werken op maat en met heldere afspraken.”

Florianne: “Het onderwijs heeft continu te maken met veranderingen. Vanuit de overheid, besturen of vanuit de school zelf worden kansen voor verbetering gesignaleerd en op de agenda gezet. Vaak leiden veranderingen echter niet tot het gewenste resultaat. Soms is er nog onvoldoende ‘fundament’ om op te gaan bouwen, bijvoorbeeld door knelpunten binnen de schoolcultuur of -organisatie. Dan is er vaak weinig ruimte voor verandering.

Ook zien we dat er soms te snel naar ‘de oplossing’ wordt gegrepen in de vorm van een nieuwe methode of didactiek, zonder aandacht voor een gedeelde kennisbasis die leidt tot deze keuze. Verder worden teams vaak (vanuit de beste intenties) onvoldoende meegenomen in de verandering. Het creëren van draagvlak, urgentiebesef en het vragen om input is erg belangrijk. En ook het systematisch, cyclisch werken aan verandering is bij veel scholen een aandachtspunt. Er wordt vaak vol enthousiasme gestart met een verandering tijdens studiedagen of werkmomenten, maar vaak verdwijnt het daarna te snel naar de achtergrond. Vooral op het moment dat de verandering gaat schuren. En dat is juist het moment dat je elkaar binnen het team hard nodig hebt om een volgende stap te maken en echte verandering mogelijk te maken.

Met de kennis van deze valkuilen in het onderwijs hebben wij ons bij de ontwikkeling van de verbetertrajecten ook nadrukkelijk beziggehouden met de proceskant: wat is er vanuit wetenschappelijk onderzoek bekend over succesvolle verbetertrajecten in het onderwijs en hoe kunnen wij dit integreren? Wij zijn alert op de verkeerde afslagen die in een verbetertraject, vaak onbewust, worden genomen en sturen hierin continu bij.”

Florianne: “Cruciaal voor veranderen is urgentiebesef bij alle betrokkenen. Waarom moeten we veranderen en welke problemen worden er dan opgelost? Door iedereen te betrekken bij de Kr8meting en uitkomsten samen te bespreken en prioriteren, werken we gelijktijdig aan urgentiebesef en draagvlak. Daarnaast houden we de stappen in het traject zo compact en duidelijk mogelijk. We houden het oog op het einddoel en maken dingen niet moeilijker dan nodig is.”

Is een verbetertraject alleen bedoeld voor scholen waar de resultaten van leerlingen op te wensen over laten?

Florianne: “Zeker niet. Resultaten alleen zeggen niet zoveel. Het is vooral interessant om te kijken hoe de resultaten zich verhouden tot de schoolpopulatie en de daarmee samenhangende schooleigen doelen en ambities. Als dat uit de pas loopt, kan een verbetertraject uitkomst bieden. Een school met gemiddeld genomen goede resultaten kan daarnaast ook de ambitie hebben om het onderwijs schoolbreed door te ontwikkelen. Het mooie van onze trajecten is, dat het niet alleen om de vakgebieden zelf gaat, maar ook om de manier waarop je als school duurzaam tot onderwijsverbetering kunt komen.”

Is een verbetertraject van RID geschikt voor alle scholen?

Florianne: “Ja, alle scholen voor primair onderwijs kunnen in principe het traject met ons doorlopen. RID ziet vanuit haar visie op sterk onderwijs de wetenschap als belangrijke bron als het gaat om hoe kinderen leren, hoe dat leren het beste georganiseerd kan worden en hoe schoolteams het beste uit zichzelf kunnen halen. Er zijn scholen waar dit mogelijk niet of minder passend is. Uiteraard worden wederzijdse verwachtingen voorafgaand aan een traject goed doorgesproken en afgestemd.”