Veelgestelde vraag: ‘Heeft leesonderwijs wel zin, als een leerling bepaalde (bijvoorbeeld motorische) mijlpalen nog niet heeft behaald?’

Er zijn mensen die ervoor pleiten om kleuters nog helemaal niet in aanraking te laten komen met letters. Sommigen stellen dat kinderen in groep 2 maanden nodig hebben om hetzelfde te leren wat kinderen in groep 3 in weken leren. Anderen stellen dat een kind eerst motorisch bepaalde mijlpalen moeten hebben behaald. Te vroege blootstelling aan letters en cijfers zou zelfs kunnen leiden tot leer- en gedragsproblemen. Wat zegt de wetenschap: mythes of feiten? Wij vroegen het dr. Sebastián Aravena, wetenschappelijk onderzoeker en expert op het gebied van het leren van letters.

Veroudere neurologische inzichten

Sebastián: “De ideeën over de relatie tussen de motorische ontwikkeling en de cognitieve ontwikkeling zijn veelal gebaseerd op verouderde en achterhaalde neurologische inzichten. Er is geen wetenschappelijke onderbouwing dat een leerling bijvoorbeeld op één been moet kunnen staan, voordat het letter-klankkoppelingen kan leren.

De laatste jaren zien we ook weer een wildgroei aan motorische interventies, die het leren zouden bevorderen en die leerproblemen zouden kunnen genezen, zoals reflexintegratietherapie en Bodymap. Ook voor de werkzaamheid van dit soort methodes bestaat geen wetenschappelijk bewijs. Meerdere deskundigen hebben in dit kader onlangs ook een open brief geschreven hiervoor om te waarschuwen.

Los van het ontbreken van overtuigend bewijs om te wachten, is er wél bewijs dat we leerlingen juist helpen door hen goed voor te bereiden op het lees- en spellingonderwijs in groep 3 en vooral veel bloot te stellen aan letters en cijfers. Ook de redenering dat kinderen in groep 3 letters sneller aanleren, gaat voorbij aan een belangrijk feit. De letter-klankkoppelingen moeten namelijk volledig geautomatiseerd zijn, voordat een kind vloeiend kan leren lezen. Alleen weten dat een bepaalde klank bij een bepaald symbool hoort, maakt namelijk nog niet dat je letters snel genoeg kunt ontcijferen om te kunnen lezen. Het gaat daarbij om lettervloeiendheid en die ontstaat niet zomaar.

Onderzoek laat zien dat de gevoeligheid voor letter-klankkoppelingen hand-in-hand gaat met de leesontwikkeling en dat deze ontwikkeling zich over een lange periode voltrekt. Zelfs in groep 8 zijn de letter-klankkoppelingen nog niet volledig geautomatiseerd. Als we kinderen optimaal willen ondersteunen in hun leesontwikkeling, is daarom een vroeg start aan te bevelen. Het is ook niet voor niets dat letterkennis bij kleuters zo’n goede voorspeller is van de latere leesvaardigheid.”