Tips om rekenangst te verminderen (deel 3)
Rekenangst kan een behoorlijke impact hebben op het welbevinden van het kind, het rekenniveau en zelfs op de keuze voor opleidingen en werk. Daarom is het ook zo belangrijk dat een kind met signalen van rekenangst tijdig opgemerkt en geholpen wordt.
De volgende tips kunnen daarbij helpend zijn voor leerkrachten (zie hiervoor ook de boeken van Marisca Millikoswki, Marije van Oostendorp en Hans van Luit):
- Ben alert op tekenen van rekenangst. Ga bij signalen van rekenangst een gesprek aan met de leerling en observeer de leerling tijdens het rekenen. Praat open met de leerling en zonder oordeel. Betrek ouders tijdig bij het proces en geef tips over hoe zij thuis het rekenen kunnen ondersteunen.
- Creëer een veilige leeromgeving, waarin het ok is om fouten te maken. Bespreek in de klas dat het niet erg is om fouten te maken, dat zelfs de beste rekenaars fouten maken en dat we juist door fouten te maken kunnen leren. Geef feedback op de inzet en niet alleen op het resultaat.
- Maak vooruitgang inzichtelijk voor de leerling. Focus vooral op de persoonlijke ontwikkeling en minder op de vergelijking met leeftijdsgenoten: ook kleine stappen zijn stappen vooruit.
- Stimuleer het kind om altijd kladpapier te gebruiken en de tussenstappen op te schrijven. Dit ontlast het werkgeheugen en het geeft de leerkracht de kans om feedback te kunnen geven op het proces in plaats van het antwoord.
- Zorg ervoor dat de leerling weet wat hem/haar te wachten staat:
– Geef (indien mogelijk) pre-teaching zodat de leerling de stof al een keer gezien heeft voordat begonnen wordt met de klassikale instructie.
– Zorg dat het huiswerk alleen herhaling is en geen nieuwe stof
– Geef de tijd om voor te bereiden voor een toets. Eventueel kan geoefend worden met oude toetsen om de leerling bekend te maken met de manier van vraagstelling
– Maak afspraken over klassikale vragen met de leerling als je merkt dat de leerling dichtklapt als hij of zij voor de klas een antwoord moet geven. Geef geen onverwachte beurten.
Tips voor instructie geven
- Zorg voor succeservaringen: begin bij instructie bij stof die de leerling zeker weet, zodat hij of zij meer zelfvertrouwen krijgt.
- Bouw in (heel) kleine stapjes op. Doe steeds eerst voor, en doe het dan samen, en laat de leerling pas zelfstandig werken als het genoeg zelfvertrouwen heeft om het zelf te doen. Geef het kind hierbij de regie.
- Geef instructie op begripsniveau en stimuleer het inzicht in een strategie door te demonstreren met geschikte rekenmaterialen. Dit geldt niet alleen bij jonge kinderen, maar ook voor bovenbouw leerlingen. Zorg dat de leerling de stappen helemaal begrijpt voordat je doorgaat naar een meer abstracte of formele manier van uitrekenen.
- Leer één duidelijke oplossingsstrategie aan, zodat een leerling hier altijd op terug kan vallen en niet hoeft te kiezen tussen verschillende strategieën.
- Zorg dat basissommen goed geautomatiseerd zijn: Uit onderzoek blijkt dat kinderen die de basissommen geautomatiseerd hebben minder last hebben van rekenangst. Bovendien hoeven kinderen minder tijd en energie te steken in het uitrekenen van tussenstappen bij een complexere som als de basissommen geautomatiseerd zijn, waardoor ook het werkgeheugen minder belast wordt. Besteed daarom altijd genoeg aandacht aan de automatisering van rekenfeiten in de klas, liefst elke dag 10-15 minuten.
We bieden ook een teamtraining aan: ‘Samen sterk in automatiseren‘. - Extra hulp inschakelen bij rekenangst
Als de angst erg beperkend is voor het kind is het verstandig om in samenspraak met ouders hulp in te schakelen van een professional. Deze professional kan de leerling bijvoorbeeld helpen met het aanleren van ontspanningsoefeningen om de lichamelijke klachten te verminderen en (in het geval dat er sprake is van ernstige rekenproblemen) het accepteren van de leerproblemen. Het is wel belangrijk dat dit altijd samen gaat met hulp op gebied van rekenen. Algemene faalangst trainingen bijvoorbeeld lijken minder effect te hebben op een specifieke angst voor rekenen.
Vragenlijst rekenangst
Er is daarnaast een vragenlijst beschikbaar die zaken rondom rekenbeleving en rekenangst aan bod laat komen (de Reken Beleving Schaal²), deze kan eventueel afgenomen worden door de IB-er of schoolpsycholoog als er sterke vermoedens zijn van rekenangst. Deze vragenlijst kijkt ook naar coping mechanismen en zelfbeeld op gebied van rekenen en kan vandaaruit aanknooppunten geven voor de aanpak.
Bronnen
Lees meerLinks en filmpjes:
- ¹ Cijfers van CBS over profielen, vakken en cijfers van geslaagden: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/statistische-trends/2019/geslaagd-profielen-vakken-en-cijfers-van-geslaagden?onepage=true
- ² De rekenbelevingsschaal: Van der Beek, J. P. J., Toll, S. W. M., & Van Luit, J. E. H. (2017). RBS. Rekenbelevingsschaal. Amsterdam: Hogrefe. https://www.hogrefe.com/nl/shop/rbs-rekenbelevingsschaal.html
Nederlandstalige boeken over dyscalculie met informatie over rekenangst:
- Milikowski, M. (2012). Dyscalculie en Rekenproblemen: 20 obstakels en hoe ze te nemen. Amsterdam: Boom uitgevers.
- Van Luit., H. (2018). Dit is Dyscalculie: achtergrond en aanpak. Tielt: Lannoo campus.
- Van Oostendorp, M., & Milikowski, M. (2022). Zorgplan Dyscalculie en rekenproblemen: een handleiding voor het primair onderwijs. Amsterdam: Boom uitgevers.
- Schmeier, M. (2017). Effectief rekenonderwijs op de basisschool. Huizen: Uitgeverij Pica.
Herkenbaar? Meer weten?
Heb jij kinderen met rekenangst in de klas? In deze driedelige serie duiken we diep in het onderwerp rekenangst. Heb je deel 1 ‘Rekenangst: Kenmerken en oorzaken al gelezen’ en deel 2 ‘Rekenniveau en rekenangst: kip-en-ei-verhaal’? al gelezen?
Heb jij nog goede tips of vragen over dit onderwerp? Neem contact op met de onderwijsadviseur in jouw regio.
Meer lezen
RT-ondersteuning speciaal voor leerlingen met een anderstalige achtergrond
Niet te onderschatten: de impact van dyscalculie
