Duurzaam het taalonderwijs verbeteren: waar te beginnen?

RID biedt scholen sinds kort ‘VerbeterKr8’. Kan je iets vertellen over het ontstaan hiervan?

Wij hebben bij RID de afgelopen jaren ons aanbod verbreed: naast onze dyslexie- en dyscalculiezorg ondersteunen we het onderwijs nu op alle ondersteuningsniveaus. Vanuit ons specialistische aanbod en betrokkenheid bij wetenschappelijk onderzoek hebben we veel expertise en ervaring opgebouwd op het gebied van taal- en rekenonderwijs. Deze kennis willen we actiever delen met het basisonderwijs. Zo kunnen we ook preventief problemen in de taal- en rekenontwikkeling bij kinderen voorkomen of verminderen.

Wij merkten dat er op veel scholen ook behoefte was aan het versterken van het taalonderwijs. Wij krijgen hier veel vragen over. De wil is er, maar waar en vooral ook hoe te beginnen? Wij zijn aan de slag gegaan om een compact traject te ontwikkelen, waarin we scholen begeleiden. We brengen eerst samen het technisch lees- en spellingonderwijs in kaart en formuleren gezamenlijk kwaliteiten en ontwikkelpunten. Vervolgens maken we een vertaalslag naar concrete acties in een verbeterplan.

We leggen hierbij nadrukkelijk het accent op duurzaamheid. We nemen het vakmanschap van de leerkracht serieus en formeren ‘een leidende coalitie’ binnen de school. Zo maken we onze ondersteuning na verloop van tijd overbodig. Naast het delen van onze vakinhoudelijke kennis besteden we dus ook veel aandacht aan de proceskant. Aan het einde van het traject heeft het technisch lees- en/ of spellingonderwijs een kwaliteitsimpuls gekregen, maar heeft de school ook het gereedschap in handen om dit zelf goed te borgen.

Hoe ziet een VerbeterKr8-traject er in de praktijk uit?

VerbeterKr8 kent twee fases: de Kr8meting en het Kr8plan. Tijdens de Kr8meting kijken we naar de beginsituatie van de school: op welk fundament is het technisch lees- en spellingonderwijs gebouwd? Hiervoor brengen we de visie van de school, schoolpopulatie versus ambities en het schoolteam in kaart. Wij analyeren verschillende documenten (schoolplan, schoolondersteuningsprofiel, eventueel aanwezig taalbeleid, resultaten vanuit niet-methode gebonden toetsen) en voeren een gesprek met directie en/of intern begeleiders en (eventuele) taalcoördinator. Vervolgens verzamelen we waardevolle input van het hele schoolteam via een digitale vragenlijst. Zo krijgen we goed zicht op de inrichting van het technisch lees- en spellingonderwijs.

Vervolgens bespreken we samen met het hele team de uitkomsten en formuleren we hieruit de kwaliteiten en ontwikkelkansen en bepalen we prioriteiten. Dit leggen we vast in een compacte rapportage.

Na de Kr8meting volgt fase twee: het opstellen van het Kr8plan. Een verbeterwerkgroep van verschillende teamleden gaat aan de slag met de verzamelde input. De werkgroep koppelt doelstellingen aan concrete acties om het technisch lees- en/ of spellingonderwijs te verbeteren.

RID begeleidt en denkt hierin met school mee. Hoe groot onze rol in de fase van het Kr8plan precies is, bepaalt school. Wij werken op maat en met heldere afspraken.

Wat zie je als de belangrijkste succesfactoren in het traject?

Het onderwijs heeft continu te maken met veranderingen. Vanuit de overheid, besturen of vanuit de school zelf worden kansen voor verbetering gesignaleerd en op de agenda gezet. Vaak leiden veranderingen echter niet tot het gewenste resultaat. Soms is er nog onvoldoende ‘fundament’ om op te gaan bouwen, bijvoorbeeld door knelpunten binnen de schoolcultuur of -organisatie. Dan is er vaak weinig ruimte voor verandering.

Ook zien we dat er soms te snel naar ‘de oplossing’ wordt gegrepen in de vorm van een nieuwe methode of didactiek, zonder aandacht voor een gedeelde kennisbasis die leidt tot deze keuze. Verder worden teams vaak (vanuit de beste intenties) onvoldoende meegenomen in de verandering. Het creëren van draagvlak, urgentiebesef en het vragen om input is erg belangrijk. En ook het systematisch, cyclisch werken aan verandering is bij veel scholen een aandachtspunt. Er wordt vaak vol enthousiasme gestart met een verandering tijdens studiedagen of werkmomenten, maar vaak verdwijnt het daarna te snel naar de achtergrond. Vooral op het moment dat de verandering gaat schuren. En dat is juist het moment dat je elkaar binnen het team hard nodig hebt om een volgende stap te maken en echte verandering mogelijk te maken.

Met de kennis van deze valkuilen in het onderwijs hebben wij ons bij de ontwikkeling van VerbeterKr8 ook nadrukkelijk bezig gehouden met de proceskant van verbetertrajecten: wat is er vanuit wetenschappelijk onderzoek bekend over succesvolle verbetertrajecten in het onderwijs en hoe kunnen wij dit meenemen in onze dienst? Wij zijn alert op de verkeerde afslagen die in een verbetertraject, vaak onbewust, worden genomen en sturen hierin continu bij.

Wat te doen als het team niet direct staat te springen om ‘weer iets nieuws’?

Cruciaal voor veranderen is urgentiebesef bij alle betrokkenen. Waarom moeten we veranderen en welke problemen worden er dan opgelost? Door bij de Kr8meting iedereen te betrekken en uitkomsten samen te bespreken en prioriteren, werken we gelijktijdig aan urgentiebesef en draagvlak. Daarnaast houden we de stappen in het traject zo compact en duidelijk mogelijk. We houden het oog op het einddoel en maken dingen niet moeilijker dan nodig is.

Is VerbeterKr8 alleen bedoeld voor scholen waar de resultaten van leerlingen op taalgebied te wensen over laten?
Zeker niet. Resultaten alleen zeggen niet zoveel. Het is vooral interessant om te kijken hoe de resultaten zich verhouden tot de schoolpopulatie en de daarmee samenhangende schooleigen doelen en ambities. Als dat uit de pas loopt, kan VerbeterKr8 uitkomst bieden. Een school met gemiddeld genomen goede resultaten kan daarnaast ook de ambitie hebben om het taalonderwijs schoolbreed door te ontwikkelen. Het mooie van VerbeterKr8 is, dat het niet alleen om de vakgebieden technisch lezen en spelling gaat, maar ook om de manier waarop je als school duurzaam tot onderwijsverbetering kunt komen.

Is VerbeterKr8 geschikt voor alle scholen?

Ja, alle scholen voor primair onderwijs kunnen in principe het traject met ons doorlopen. RID ziet de wetenschap als belangrijke bron als het gaat om hoe kinderen leren, hoe dat leren het beste georganiseerd kan worden en hoe schoolteams het beste uit zichzelf kunnen halen. Er zijn scholen waar dit mogelijk niet of minder passend is. Uiteraard worden wederzijdse verwachtingen voorafgaand aan een traject goed doorgesproken en afgestemd.